Γιούτα

(Utah). Πολιτεία (219.888 τ. χλμ., 2.233.169 κάτ. το 2000) των ΗΠΑ, στο κεντροδυτικό τμήμα της χώρας, στην περιοχή των υψιπέδων που περιλαμβάνονται ανάμεσα στις Βορειοαμερικανικές Κορδιλιέρες. Συνορεύει με τις πολιτείες, στα Β του Αϊντάχο και του Γουαϊόμινγκ, στα Α του Κολοράντο, στα Ν της Αριζόνα και στα Δ της Νεβάδα. Πρωτεύουσα είναι η Σολτ Λέικ Σίτι (Πόλη της Αλμυρής Λίμνης, 181.743 κάτ. το 2000), η σπουδαιότερη της πολιτείας, χτισμένη σε υψόμετρο 1.300 μ., πάνω στον ποταμό Τζόρνταν, ΝΑ της Μεγάλης Αλμυρής Λίμνης, που ιδρύθηκε ως πρωτεύουσα από τον αρχηγό των Μορμόνων (θρησκευτικό δόγμα) Μπρίγκαμ Γιανγκ και σήμερα είναι σημαντικό βιομηχανικό και εμπορικό κέντρο. Η Γ. είναι περιοχή υψιπέδων που διασχίζεται από τα Β προς τα Ν από ορεινές αλυσίδες, κυριότερη από τις οποίες είναι η Γουάσατς Ρέιντζ και οροπεδίων ακόμα πιο ψηλών. Στα Δ εκτείνονται οι άγονες και άξενες περιοχές της Μεγάλης Λεκάνης, στα Α ένα μεγάλο τμήμα του οροπεδίου της πολιτείας Κολοράντο, που διαιρείται σε μικρότερα οροπέδια από μερικά ανάγλυφα, όπως τα Όρη Γιουίντα και τα Μπουκ Κλιφς, τα οποία ορίζουν προς τα Β και Ν το οροπέδιο Ταβάπουτς. Τα σχήματα του ανάγλυφου οφείλονται κυρίως στη διάβρωση εσωγενών αποσυνθετικών παραγόντων, που διαμόρφωσαν βαθμιαία το τοπίο όσο υψωνόταν η εκτεταμένη πεδινή περιοχή κατά το τριτογενές. Η διάβρωση δημιούργησε σε μερικές ζώνες, ιδιαίτερα στην κοιλάδα του Κολοράντο και των παραποτάμων του, φανταστικά σχήματα, από τα οποία τα πιο θεαματικά είναι εκείνα που βρίσκονται στα εθνικά πάρκα Σιόν, Σένταρ Μπριξ, Μπράις Κάνιον, Κάπιτολ Ριφ, Νάτσεραλ Μπρίτζες και Κολοράντο. Το οροπέδιο του Κολοράντο διαρρέει ο ομώνυμος ποταμός και οι παραπόταμοί του, ανάμεσα στους οποίους είναι ο Γκριν, ο Φρίμοντ, ο Εσκαλάντε, ο Βίρτζιν και ο Σαν Χουάν. Το τμήμα της Μεγάλης Λεκάνης που βρίσκεται στη Γ. είναι ζώνη αρροϊκή, δηλαδή χωρίς επιφανειακά νερά, στα Δ και ενδορροϊκή στα Α, γιατί τα υδάτινα ρεύματα που συγκεντρώνονται στον Μπίαρ, στον Τζόρνταν και στον Σίβιερ εκβάλλουν στις τρεις μεγάλες λίμνες της Γ: τη Σίβιερ, τη Γιούτα και τη Μεγάλη Αλμυρή Λίμνη. Η τελευταία είναι η σπουδαιότερη και βρίσκεται ανάμεσα στα ανάγλυφα της Γουάσατς Ρέιντζ στα Α και της μεγάλης ερήμου της Αλμυρής Λίμνης προς τα Δ. Το κλίμα είναι έντονα ηπειρωτικό με καλοκαίρια σχετικά ζεστά και πολύ ψυχρούς χειμώνες. Σπανιότατες είναι οι βροχοπτώσεις, που στη Μεγάλη Λεκάνη κατεβαίνουν στα 130 χιλιοστά, δημιουργώντας έτσι τυπικές κλιματολογικές συνθήκες ερήμου. Η περιοχή εξερευνήθηκε από Ισπανούς ιεραπόστολους το 1776, αλλά ο αποικισμός άρχισε το 1847 από τους Μορμόνους. Με τη συνθήκη της Γουαδελούπης (1848), η Γ. περιήλθε από το Μεξικό στις ΗΠΑ. Το 1850 αποτέλεσε Έδαφος και το 1896 ομοσπονδιακή πολιτεία. Οι κυριότερες πλουτοπαραγωγικές πηγές είναι η γεωργία (δημητριακά, πατάτες, ζαχαρότευτλα, κηπευτικά και φρούτα), περιορισμένη στο 3% του εδάφους και μόνο στις αρδευόμενες ζώνες, η εκτροφή βοοειδών και προβάτων, που τροφοδοτούν τις εξαγωγές μαλλιού, κρέατος και γαλακτοκομικών προϊόντων, η εκμετάλλευση του υπεδάφους (χαλκός, άργυρος, ψευδάργυρος, μόλυβδος, χρυσός, σίδηρος, αλάτι, κάρβουνο, ποτάσα, φωσφορικά άλατα και βανάδιο) και η βιομηχανία (μεταλλουργία, τροφίμων, χαλυβουργία και χημικών προϊόντων). Τα τελευταία χρόνια στην πολιτεία έχουν δραστηριοποιηθεί επιχειρήσεις αεροναυτικής και διαστημικής τεχνολογίας, καθώς και υπολογιστών (hardware και λογισμικό). Κυριότερες πόλεις, εκτός από την πρωτεύουσα, είναι (σε παρένθεση ο πληθυσμός τους το 2000) η Όγκντεν (77.200 κάτ.), η Μπάουντιφουλ (41.300 κάτ.) και η Πρόβο (105.200 κάτ.). Τέλος, στη Γ. διοργανώνεται από το 1984 το περίφημο κινηματογραφικό φεστιβάλ Sundance, όπου παρουσιάζονται αρκετές από τις πιο αξιόλογες ταινίες του αμερικανικού –και παγκόσμιου– ανεξάρτητου κινηματογράφου. Το εθνικό πάρκο Σιόν στη Γιούτα.